Người dân “mắc kẹt” trong quy hoạch “treo”…
Ngay giữa nội đô TP. Hà Nội, hàng trăm hộ dân đã phải “sống mòn” trong những ngôi nhà xuống cấp suốt hơn hai thập kỷ vì vướng quy hoạch “treo”. Điều tưởng như khó tin nhưng lại hoàn toàn có thật tại khu đất thuộc dự án Công viên hồ Hạ Đình (phường Khương Đình). Từ những năm 2000, Hà Nội có chủ trương triển khai dự án, song vướng mắc về quy hoạch, thủ tục liên quan và sự thiếu đồng thuận của người dân khiến dự án không thể triển khai.
Hệ quả là hàng trăm hộ dân không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không thể xây dựng, cải tạo nhà cửa. Nhiều lần kiến nghị nhưng người dân chỉ nhận được câu trả lời rằng chính quyền đang “nghiên cứu đề xuất điều chỉnh quy hoạch”. Đến bao giờ họ mới có câu trả lời rõ ràng về tương lai mảnh đất gắn bó cả đời?
Tình trạng tương tự diễn ra phổ biến tại nhiều đô thị lớn, không chỉ gây tổn hại đời sống người dân, mà còn làm xấu mỹ quan, môi trường đô thị; đặc biệt là gây lãng phí nguồn lực - vấn đề Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm.
Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương Nguyễn Hồng Điệp (Thanh tra Chính phủ) cho biết: Qua tiếp nhận và giải quyết đơn thư cho thấy, rất nhiều người dân bức xúc vì phải sống trong quy hoạch “treo”, thậm chí kéo dài qua nhiều thế hệ. “Khiếu nại về đất đai, nhà ở luôn chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số vụ việc hằng năm, nguyên nhân do bất cập của cơ chế, chính sách và việc thực thi chưa nghiêm”, ông Điệp nhấn mạnh. Ông cũng cho biết Ban đã nhiều lần kiến nghị sửa đổi các quy định còn chồng chéo, bất cập.
Vi phạm dai dẳng và hệ lụy khôn lường
Nguyên nhân dẫn đến quy hoạch “treo” xuất phát từ những yếu kém trong công tác quy hoạch mà nhiều cơ quan, trong đó có KTNN, đã chỉ ra nhưng chưa được khắc phục triệt để. Điều này không chỉ gây lãng phí đất đai, mà còn cản trở môi trường đầu tư và ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống người dân.
KTNN cho biết, vẫn tồn tại tình trạng mâu thuẫn giữa quy hoạch xây dựng và quy hoạch ngành trước đây; nhiều địa phương chậm rà soát, điều chỉnh quy hoạch khi đã đến thời kỳ phải cập nhật theo định hướng phát triển mới. Công tác lập và phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch vùng, quy hoạch chi tiết còn chậm, chưa tuân thủ Nghị định số 44/2015/NĐ-CP.
“Hệ quả là nhiều khu đất ‘vàng’ bị bỏ hoang, quy hoạch chậm điều chỉnh, quy hoạch “treo” kéo dài hàng thập kỷ, tiềm ẩn nguy cơ lãng phí lớn, trong khi người dân không thể an cư” - Kiểm toán viên KTNN khu vực I cho biết.
Quy hoạch phải có tư duy và tầm nhìn dài hạn; bảo đảm tính khoa học, ứng dụng công nghệ hiện đại, kết nối liên thông, tính khả thi cao và sử dụng hiệu quả nguồn lực quốc gia. Không có quy hoạch sẽ dẫn đến xây dựng tràn lan, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội; còn có quy hoạch mà thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ thì hiệu quả cũng bị hạn chế, gây hệ lụy lâu dài.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra nhiều bất cập tương tự. Tại TP. Hồ Chí Minh, kết quả thanh tra giai đoạn 2015-2022 cho thấy việc lập đồ án quy hoạch chung kéo dài nhiều năm; quy hoạch quận, huyện chưa chặt chẽ, nhiều nội dung không phù hợp với quy hoạch chung; thời gian thực hiện chậm, ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội phát triển của Thành phố.
Thảo luận về dự thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thẳng thắn chỉ rõ: “Vẫn còn nhiều vướng mắc trong quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch “treo”. Có tình trạng làm quy hoạch rồi để đấy, đến khi triển khai thì không làm được, gây lãng phí nguồn lực”. Nhiều chuyên gia và đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cũng nêu thực trạng “quy hoạch chờ quy hoạch” - dự án phải dừng lại vì chờ nhiều loại quy hoạch khác. “Nếu không giải quyết dứt điểm, đây sẽ là thách thức lớn đối với phát triển kinh tế trong bối cảnh đất nước vừa hoàn thành sắp xếp đơn vị hành chính và đang đẩy mạnh phân cấp, phân quyền”, chuyên gia Nguyễn Minh Phong lưu ý.
Để không còn quy hoạch “treo”…
Trước hàng loạt bất cập, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đang thảo luận về dự án Luật Quy hoạch (sửa đổi) và điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia giai đoạn 2021-2030, nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, hạn chế tối đa tình trạng quy hoạch “treo”.
Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) đề xuất: Cần bổ sung quy định trách nhiệm rà soát, xóa bỏ quy hoạch “treo”. “Nếu quá thời hạn 3-5 năm mà dự án không triển khai hoặc không điều chỉnh, phải ra quyết định hủy bỏ hoặc điều chỉnh công khai, đồng thời bồi thường thiệt hại cho người dân”.
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh) đề nghị bổ sung cơ chế bắt buộc cập nhật, chia sẻ và đồng bộ dữ liệu quy hoạch giữa các Bộ, ngành, địa phương nhằm giải quyết tình trạng phân mảnh, thiếu liên thông, gây chồng chéo và tăng chi phí cho nhà đầu tư.
Nhiều ý kiến cho rằng ngoài hoàn thiện pháp luật, cần tăng cường kiểm tra, giám sát, nhất là thông qua hoạt động kiểm toán để đánh giá đầy đủ, kiến nghị kịp thời, xử lý nghiêm cơ quan, cá nhân vi phạm nhằm tránh lãng phí nguồn lực công.
Từ yêu cầu của thực tiễn, cũng như thực hiện Nghị quyết số 82/2019/QH14 về hoàn thiện chính sách, pháp luật về quy hoạch và quản lý đất đai đô thị, KTNN đã tăng cường kiểm toán các nội dung liên quan. Trên cơ sở đó, KTNN đã tổ chức nhiều cuộc kiểm toán chuyên đề như: Quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại đô thị giai đoạn 2017-2020; quản lý nhà nước về đất đai giai đoạn 2017-2021… Các kiến nghị sau kiểm toán đã góp phần giúp các đơn vị chấn chỉnh quản lý; là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền xem xét sửa đổi quy định pháp luật về quy hoạch và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm./.
