Bộ Xây dựng đang dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về một số cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật và chỉ tiêu pháp lệnh đột phá phát triển nhà ở xã hội.

Tại dự thảo, Bộ này cho biết, trong quá trình thu hồi đất phục vụ các dự án nhà ở xã hội hoặc khu đô thị mới, nhiều địa phương đang gặp vướng mắc do người dân chậm bàn giao mặt bằng, chủ yếu vì chưa có nơi ở mới ổn định.

Do đó, để khuyến khích người dân đồng thuận và đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, đơn vị cho rằng cần có cơ chế ưu đãi đặc biệt, trong đó cho phép người dân bị thu hồi đất được mua nhà ở xã hội tại chính dự án mà không phải trải qua khâu bốc thăm hoặc chứng minh điều kiện về thu nhập, diện tích nhà ở.

Căn cứ pháp lý cho đề xuất được Bộ Xây dựng cho biết, Luật Đất đai hiện hành (Điều 96, 98 và 99) đã quy định rõ về việc bồi thường bằng nhà ở cho người dân khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp hoặc đất ở. Tuy nhiên, trên thực tế, cơ chế bồi thường bằng nhà ở này hiếm khi được áp dụng.

Nguyên nhân được cho là do nhiều địa phương thiếu quỹ nhà sẵn có để bố trí, chưa có hướng dẫn cụ thể về quy trình, tiêu chí, định giá nhà bồi thường; trong khi tâm lý người dân vẫn muốn nhận tiền hơn là nhận nhà. Ngoài ra, chủ đầu tư dự án ngại bố trí quỹ nhà để bồi thường vì ảnh hưởng đến cơ cấu sản phẩm thương mại. Hệ quả là tiến độ thu hồi đất bị kéo dài, ảnh hưởng đến nhiều dự án nhà ở xã hội, khu đô thị mới và mục tiêu phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030.

Trong khi đó, Luật Nhà ở (Khoản 10 Điều 76) quy định hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất, phải giải tỏa, phá dỡ nhà ở nhưng chưa được Nhà nước bồi thường bằng nhà hoặc đất ở, nếu chưa có nhà hoặc có diện tích bình quân đầu người dưới mức tối thiểu, thì thuộc đối tượng được mua, thuê mua nhà ở xã hội mà không cần chứng minh điều kiện thu nhập.

Tuy nhiên, quy định này vẫn chưa đủ linh hoạt để thúc đẩy tiến độ thu hồi đất, bởi người dân vẫn phải tham gia quy trình xét duyệt và bốc thăm, dễ phát sinh khiếu nại hoặc mất thời gian.

“Đối tượng là người được bố trí tái định cư theo hình thức mua, thuê mua nhà ở xã hội hoặc hộ gia đình, cá nhân được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất hoặc thỏa thuận chuyển nhượng đất cho chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở xã hội thì được ưu tiên mua, thuê mua nhà ở xã hội mà không cần đáp ứng điều kiện về nhà ở và thu nhập, trừ trường hợp đã được mua hoặc thuê mua trước đó”, Bộ Xây dựng đề xuất.

Đề xuất này, theo Bộ Xây dựng, sẽ rút ngắn thời gian đền bù, giải phóng mặt bằng, giảm tình trạng chậm trễ trong triển khai dự án, đồng thời đảm bảo người dân có nơi ở ổn định ngay tại khu vực cũ, giúp họ dễ dàng hòa nhập với cộng đồng, tiếp tục sinh kế.

Hiện dự thảo đang được lấy ý kiến các bộ, ngành, đơn vị… trước khi trình Chính phủ thông qua.

Sáng 25/10, khu nhà ở xã hội tại xã Uy Nỗ (Đông Anh, Hà Nội) do Tổng công ty 319 – Bộ Quốc phòng làm chủ đầu tư ghi nhận cảnh hàng trăm người dân xếp hàng xuyên đêm chờ nộp hồ sơ mua nhà. Dù 8h30 chủ đầu tư dự án mới bắt đầu tiếp nhận nhưng từ đêm hôm trước, nhiều người đã “cắm chốt” giữ chỗ giữa tiết trời 18–19°C.

Theo chủ đầu tư, chỉ trong buổi sáng đã nhận khoảng 50 hồ sơ đầu tiên, các hồ sơ còn lại sẽ được tiếp nhận theo nguyên tắc “đến trước, nộp trước”.

Dự án có quy mô hơn 1,5 ha, gồm 419 căn hộ bán và 47 căn cho thuê mua, giá khoảng 20,6 triệu đồng/m², tương đương 824 triệu – hơn 1,5 tỷ đồng/căn, dự kiến bàn giao quý IV/2026.

Sức nóng tại dự án này phản ánh nhu cầu lớn với nhà ở xã hội tại Hà Nội, khi giá nhà thương mại đã leo lên 80–90 triệu đồng/m². Đây cũng là dự án thứ tư có giá vượt 20 triệu đồng/m², cho thấy xu hướng tăng giá rõ rệt trong phân khúc vốn dành cho người thu nhập trung bình, thấp.